Autor: położna Paulina Sztaba

Pozycja matki i dziecka

Kobieta karmiąca piersią powinna usiąść wygodnie, oprzeć się o oparcie np. fotela, rozlużnić się. Dziecko natomiast powinno być zwrócone brzuszkiem do ciała matki, jednocześnie do niego przylegając, twarzyczka prawidłowo skierowana do piersi. Głowa, plecy i pośladki dziecka matka podtrzymuje swoim przedramieniem, stabilizując je. W razie potrzeby kobieta może wspomóc się dodatkowo poduszką (komfortowe jest użycie tzw. rogala). Główka dziecka nie może być wygięta i skręcona w kierunku piersi, może być jedynie lekko odchylona do tyłu, co może umożliwić dziecku wykonanie ruchu do przodu, co pomoże w samodzielnym uchwyceniu brodawki. Na wysokości piersi powinna znajdować się głowa dziecka, nos zwrócony w kierunku brodawki, broda natomiast przylega do piersi [1].

Sposób podania piersi

Wyróżniamy dwa sposoby uchwycenia piersi: C i U, oraz „chwyt kanapki”. Najlepiej stosować chwyt C lub U, w których kciuk zwrócony jest w przeciwna stronę niż pozostałe palce. Palce nie powinny dotykać otoczki brodawki, ponieważ mogą przeszkadzać w uchwyceniu brodawki. Chwyt „kanapki” to delikatne spłaszczenie dłonią piersi i jej równoległe skierowanie do ust dziecka. Zany jest również „chwyt papierosowy”, który polega na podtrzymywaniu brodawki pomiędzy palcem wskazującym a środkowym. Stosując ten chwyt można zniekształcić i zbyt mocno uciskać pierś, łatwiej jest też dotykanie otoczki brodawki co utrudnia dziecku prawidłowe jej uchwycenie.

Podstawowe pozycje do karmienia piersią

1. a) pozycja krzyżowa – dziecko zwrócone jest brzuszkiem do brzucha matki, matka podtrzymuje je ręką przeciwną do piersi którą aktualnie karmi, dłonią podtrzymuje kark dziecka, plecy ułożone są na przedramieniu.
2. b) pozycja spod pachy (futbolowa) – brzuszek dziecka również przylega do brzucha matki, nóżki swobodnie ułożone pod jej pachą. Na kształt obejmowanej piłki, dłoń obejmuje główkę. Taki chwyt ułatwia matce dostawienie dziecka do piersi, ponieważ zachowana jest większa kontrola. Taką metodę karmienia sprawdza się zwłaszcza u kobiet o dużych piersiach, po cięciu cesarskim, z brodawkami, które są trudne do uchwycenia, u dzieci słabo ssących, przedwcześnie urodzonych. W tej pozycji przydać się może poduszka.

Rycina 1. Pozycja spod pachy (futbolowa) [2].

1. c) pozycja klasyczna – najczęściej stosowana pozycja, choć pierwsze próby karmienia mogą być trudne. Brzuszek dziecka przytulony jest do brzucha matki, główka dziecka oparta na zgięciu łokciowym, plecy na przedramieniu, pośladki na dłoni.

Rycina 2. Pozycja klasycznA [2].

1. d) pozycja leżąca – kobieta ułożona jest na boku, jej głowa oparta jest na poduszce, ramię ułożone jest na boku. Dziecko skierowane jest brzuszkiem do brzucha matki, oparte o jej ramię (nie o łokieć), może być też ułożone bezpośrednio na podłożu. Dodatkowo warto ustabilizować tułów dziecka podpierając go zrolowanym kocykiem, poduszką. Pozycja polecana w pierwszych dniach po porodzie, szczególnie po cięciu cesarskim oraz podczas karmienia nocnego, ponieważ umożliwia odpoczynek matce.

Rycina 3. Pozycja leżąca [2].

1. e) pozycja leżąca na wznak – kobieta leży na plecach, głowa oparta stosunkowo wysoko o poduszkę, dziecko ułożone na matce skośnie lub wzdłuż jej ciała. Kobieta podtrzymuje je z boku ramieniem i podpiera poduszkami – główka powinna znajdować się na wysokości piersi. Pozycja zalecana w pierwszych godzinach, dobach po cięciu cesarskim w znieczuleniu przewodowym. W tej metodzie konieczna jest pomoc położnej.

Rycina 4. Pozycja leżąca na wznak [2].

7.2. Czas karmienia

Wg WHO dzieci przez pierwsze sześć miesięcy życia powinny być karmione wyłącznie piersią. Do czasu ukończenia drugiego roku życia karmienie mlekiem matki powinno być uważane jako cenne uzupełnienie codziennego pożywienia.

W pierwszych dobach po porodzie kobieta powinna przystawiać dziecko do piersi około osiem do dwunastu razy w ciągu doby, w celu pobudzenia prawidłowej laktacji. O czasie karmienia decyduje dziecko, z chwilą gdy czuje się najedzone wypuszcza brodawkę z ust [1]. Podczas gdy dziecko ssie i połyka nie zaleca się przerywania karmienia, ponieważ dzieci często lubią pozostać przytulone do piersi matki mimo, że już nie ssą. Przerwanie ssania polega na delikatnym włożeniu palca w kącik ust, powodując tym samym rozluźnienie uchwytu. W pierwszych dniach połogu jedzenie trwa krótko, później około piętnastu do dwudziestu minut, tak długo jak dziecko czuje potrzebę ssania. Karmienia nie muszą być regularne, dostosowuje się je do indywidualnych potrzeb dziecka, tym samym dziecko odnajduje swój własny rytm jedzenia [2]. Proces wytwarzania mleka jest prawidłowo pobudzony pod wpływem częstego karmienia, ponieważ podwyższa się stężenie prolaktyny.

Mechanizm ssania

Oznaki prawidłowego uchwycenia piersi

• słyszalny odgłos przełykania
• dziecko jest rozluźnione
• usta są wilgotne, nie napięte
• rytmiczne ssanie i połykanie, z krótkimi przerwami
• uchwycenie brodawki jest szczelne i stabilne, buzia szeroko otwarta
• dolna warga wywinięta, górna odchylona
• broda i czubek nosa dotykają pierś
• duża część otoczki brodawki uchwycona jest przez dziecko i znajduje się w jego buzi
• większa część otoczki obejmowana jest przez dolną wargę
• policzki są wypełnione, zaokrąglone

Oznaki nieprawidłowego uchwycenia piersi

• zawężony kąt ust
• usta i nosek nie dotykają piersi
• w buzi znajduje się tylko brodawka, bez otoczki
• otoczka jest zmarszczona
• górna warga obejmuje większą część otoczki
• wargi są wciągnięte, niewywinięte
• słyszalne jest cmokanie, mlaskanie
• zapadnięte policzki w czasie ssania
• po karmieniu brodawka jest spłaszczona
• dziecko nie może swobodnie oddychać, kiedy jest zbyt mocno zbliżone do piersi

Ocena efektywności karmienia

1. a) karmienie efektywne – gdy dziecko pobiera odpowiednią dla siebie ilość mleka. Jest to możliwe, gdy pierś została prawidłowo uchwycona, dziecko aktywnie ssie i połyka (rytm 1/1 lub 2/1), długość karmienia jest odpowiednia do jego umiejętności i temperamentu. Na sukces karmienia naturalnego wpływ mają również czynniki matczyne: obfita laktacja/niedobór pokarmu, prawidłowy/upośledzony/zahamowany wypływ mleka [2]. Piersi po karmieniu są miękkie, nie ma ucisku na brodawki pod koniec karmienia oraz pojawia się uczucie odprężenia i senności u matki.
2. b) karmienie nieefektywne – gdy przystawienie dziecka do piersi jest nieprawidłowe, dziecko jest nieaktywne – rytm ssania i połykania jest krótki (kilka połknięć – odpoczynek), nie słyszalne połykanie, karmienie trwa krótko około kilku minut, dziecko szybko zasypia.

Źródła:

[1] Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M., Pietkiewicz A.: Karmienie piersią w teorii i praktyce. wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2012 s.25-39, 41-52, 55-110,124-228.

[2] Muss K.: Karmienie piersią – poradnictwo i promocja. Wyd. I polskie pod redakcją Elżbiety Lech, Wyd. MedPharm Polska, Wrocław 2008 s.1-10, 24-34, 36-46, 54-69, 98-127, 128-142.